Biografie
Andreas Krogull is historisch sociolinguïst van het Nederlands, met een bijzondere focus op de vroeg- en laatmoderne taalgeschiedenis. Sinds 2023 is hij als senior onderzoeker en docent (Oberassistent) Nederlandse taalkunde verbonden aan de Universität Zürich. Na zijn studie Engelse, Nederlandse en Duitse taal en cultuur aan de Universität Duisburg-Essen begon hij zijn promotieonderzoek aan de Universiteit Leiden, onder begeleiding van Gijsbert Rutten en Marijke van der Wal.
In 2018 promoveerde hij daar op een proefschrift over het Nederlandse taalbeleid rond 1800, waarvoor hij de Academische Jaarprijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde ontving. In het kader van twee opeenvolgende postdoc-aanstellingen aan de universiteiten van Cambridge (VK) en Leiden werkte hij mee aan grote onderzoeksprojecten over meertaligheid en taalcontact in zowel hedendaagse als historische contexten.
In Zürich is hij momenteel bezig met zijn habilitatie-onderzoek over meertalige (schrijf)praktijken in het Nederlands-Duitse grensgebied in de achttiende en negentiende eeuw. Hij publiceerde o.a. in Internationale Neerlandistiek, Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Taal en Tongval, Dutch Crossing, Journal of Historical Sociolinguistics en Sociolinguistica. Daarnaast versterkt hij sinds 2025 de redactie van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. Als bestuurslid van het Niederlandistenverband vertegenwoordigt hij de vereniging van universitaire neerlandici in het Duitse taalgebied.
Abstract Keynote Andreas Krogull
Historische meertaligheid, migratie en extramurale taalgebruikers van het Nederlands
Traditionele taalgeschiedenissen zoals die van het Nederlands vertellen eerst en vooral een eentalig verhaal, waarin de ontwikkeling van de standaardtaal centraal staat. De afgelopen decennia is daar meer verandering in gekomen, mede dankzij het bloeiende onderzoeksveld van de historische sociolinguïstiek en het ontsluiten van alledaagse taalpraktijken in het verleden. Aspecten van historische meertaligheid en taalcontact nemen een steeds belangrijkere rol in (bijv. Franceschini e.a. 2023), ook binnen de neerlandistiek (bijv. Rutten & Vosters 2020). Recent onderzoek heeft nieuwe inzichten opgeleverd over fenomenen als ontlening, codeswitching, taalkeuze en taalshift (bijv. van der Wal 2018; Assendelft e.a. 2023; Krogull & Puttaert 2024; Krogull & Rutten 2025).
Een meer inclusieve, meertalige invalshoek op een grotendeels eentalig narratief roept andere, ook lastige vragen op. Welke taalgebruikers tellen mee in de geschiedschrijving? Welke groepen vallen daarbuiten, en waarom eigenlijk? In deze lezing pleit ik ervoor om in plaats van (alleen) naar ‘het Nederlands’ binnen ‘het Nederlandse taalgebied’ te kijken ook ruime aandacht te besteden aan minder duidelijk afgebakende eenheden, zowel taalkundig als geografisch. Zo geeft de grensregio tussen Nederland en Duitsland, eeuwenlang symbiotisch met elkaar verbonden, een intrigerende inkijk in de realiteit van vroeg- en laatmoderne migranten en grensgangers, hun meertalige schrijfpraktijken en fluïde taalrepertoires (Krogull 2021).
Aan de hand van een drietal casussen uit de achttiende en negentiende eeuw zal ik taalgebruikers in de schijnwerpers zetten die in de canon van het Nederlands nagenoeg onzichtbaar zijn gebleven. Handgeschreven brieven en andere archiefbronnen uit het Nederlands-Duitse grensgebied bieden alternatieve perspectieven op de taalgeschiedenis. Deze lezing focust op mobiele vrouwen, gemengde huwelijken en seizoenarbeiders, kortom: historische taalgebruikers uit de periferie, die zich op het spanningsveld tussen extra muros en intra muros bewegen. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze allemaal vertegenwoordigers zijn (of waren) van het Nederlands in meertalige contexten – het thema van dit colloquium.
Bibliografie:
Assendelft, Brenda, Gijsbert Rutten & Marijke van der Wal (2023). Franse woorden in het Nederlands. Een corpusanalyse van de lexicale invloed van het Frans op het Nederlands, 1500–1900. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 139(2/3), 160–179.
Franceschini, Rita, Matthias Hüning & Péter Maitz (2023). Historische Mehrsprachigkeit: Europäische Perspektiven. Berlin & Boston: De Gruyter.
Krogull, Andreas (2021). Rethinking historical multilingualism and language contact ‘from below’. Evidence from the Dutch-German borderlands in the long nineteenth century. Dutch Crossing 45(2), 147–170.
Krogull, Andreas & Jill Puttaert (2024). Het meertalige familiearchief als microcosmos: taalkeuze en taalshift binnen de Leidse hugenotenfamilie Luzac (1691–1866). Taal en Tongval 76(2), 172–198.
Krogull, Andreas & Gijsbert Rutten (2025). Multilingual writing practices as code choices: Dutch alongside French in private family letters. Sociolinguistica 39(1).
Rutten, Gijsbert & Rik Vosters (2020). Historische meertaligheid: nieuwe kansen voor de historische taalkunde. Taal en Tongval 71(2), 97–103.
van der Wal, Marijke (2018). Early modern migrants in a language contact setting: Characteristics of the Dutch Heusch correspondence (1664–1665). Journal of Historical Sociolinguistics 4(2), 253–280.
Discipline:
Taalkunde; taalgeschiedenis; historische sociolinguïstiek