Biografie
.jpeg)
Stéphanie Vanasten is sinds 2019 hoogleraar Nederlandse letterkunde aan de UCLouvain in Louvain-la-Neuve. Na haar studie Nederlandse en Duitse taal- en letterkunde en de lerarenopleiding aan de UCLouvain specialiseerde ze zich in de literatuurwetenschap via een interuniversitaire master-na-master in Vlaanderen. Haar promotieonderzoek in de moderne en vergelijkende letterkunde deed ze als aspirant van het F.R.S.-FNRS aan de UCLouvain. Ze behaalde vervolgens een postdoctoraal mandaat van het F.R.S.-FNRS (met een onderzoeksverblijf aan de KU Leuven) en was als gastdocente verbonden aan de Facultés Saint-Louis in Brussel.
Haar huidige onderzoek spitst zich toe op vertalers-schrijvers (in het bijzonder Hugo Claus), culturele transfer en interculturaliteit, op het snijvlak van literatuur- en vertaalwetenschap. Sinds 2021 leidt ze aan de UCLouvain, in samenwerking met de KU Leuven en KBR, een BELSPO-onderzoeksproject over intra-Belgische literaire vertalingen (1970–2020). Tot haar onderzoeksinteresses behoren ook Nederlandstalige poëzie in de openbare ruimte en de plaats van literatuur in het NVT-onderwijs. Ze ontving in 2013 een wetenschappelijke prijs van de Fondation Louvain voor haar interdisciplinair onderzoek naar Hugo Claus en de francofonie, dat ze verder uitbouwt.
Sinds 2023 is ze internationaal lid van de VAL-Adviesraad en van de Resonansgroep van het Centrum voor Literatuur en Onderwijs (KU Leuven). Vanaf 2025 leidt ze samen met Ben de Bruyn het onderzoekscentrum L/T voor literatuur- en theaterwetenschap aan de UCLouvain.
Abstract Stéphanie Vanasten
Discipline: Vertalen
Vrijdag 29 augustus 2025 09.00uur Lokaal 01 D 001
Titel: Meertalige, transnationale literaire ruimtes als significant geographies. Over de bestudering van Nederlandstalige literaturen vanuit vertaling en cultuurtransfer
Deze lezing vertrekt vanuit het idee dat maatschappijen, landen en staten niet van nature eentalig zijn. Toch kunnen binnen bepaalde public regimes, in de context van de laat-kapitalistische cultuur, herconfiguraties en de institutionalisering van monolinguale (nationale) ideologieën worden waargenomen (Schneider 2022). Tegen deze achtergrond wordt taal in deze bijdrage niet als een essentialistisch begrip, maar als culturele en literaire praktijk benaderd. Daarbij wordt gesteld dat een meertalige invalshoek van groot belang is voor de levendigheid en circulatie van literaturen en culturen.
Vertaal- en cultural transfer-patronen (zie o.a. Vanasten et al. 2022; Jørgensen & Lüsebrink 2021; Gonne et al. 2020; Middell & Dietze 2018) en entangled histories (Werner & Zimmermann 2003) tussen Nederlandstalige literaturen en andere talen bieden een geschikte context om meertaligheid in contemporaine literatuurproductie te analyseren. Daarbij wordt voorbij binaire verhoudingen gekeken naar raakvlakken tussen bron- en doeltaal. Op basis van recent onderzoek naar vertaalstromen in de boekenproductie tussen de Nederlandstalige (Vlaamse) literatuur en andere taalgebieden (o.a. Brems, Meylaerts, Vanasten 2025) in een transnationaal perspectief (Leperlier 2022, 2021; Sapiro 2024) wordt aangetoond dat meertaligheid daarbij soms verborgen blijft. Op welke manieren kan die vanuit deze recente onderzoeksgegevens zichtbaar worden gemaakt?
Ten eerste: naast moedertaalsprekers zijn boeken in bepaalde (hypercentrale) talen, zoals het Engels, ook gericht op anderstalige of meertalige lezers (Walkowitz 2015), die ze in de oorspronkelijke taal lezen zonder vertaling. Maar hoe zijn die andere leestalen vertegenwoordigd in het literaire ecosysteem en de infrastructuur van een taalgebied, vanuit het perspectief van vertaling en cultuurtransfer?
Ten tweede: wanneer we bij boekenproductie in vertaling, in geval van beperkte meertaligheid, de blik verplaatsen van een globale naar een meer lokale schaal, en minder focussen op het kwantitatieve en numerieke van vertaalstromen, maar juist op hoe en waar meertaligheid verschijnt – door en voor wie – komen andere auteurs, teksten en taalgemeenschappen in beeld. Dergelijke significant geographies (Laachir et al. 2018) onderstrepen hoe de Nederlandstalige literatuur ook belichaamd en gebruikt wordt door meertalige actoren. Op basis van de verzamelde data worden hier enkele casussen van meertaligheid bekeken die de rafelranden tussen vertaalstromen in verschillende talen zichtbaar maken: inheemse en regionale talen naast officiële talen, tweetalige uitgaven en vertalers-schrijvers. Een dergelijke benadering kan uiteindelijk resulteren in een meer omvattende aandacht voor de meertalige inbedding van de literaire praktijk.
Geciteerde werken
Brems, Elke, Meylaerts, Reine, Vanasten, Stéphanie, “Book Circulation through Translation in a Multilingual State : The Case of Belgium », Journal of Foreign Languages and Cultures, 2025 (forthcoming)
Gonne Maud, Merrigan Klaartje, Meylaerts Reine & VAN GERWEN Heleen (eds), Transfer thinking in Translation Studies. Playing with the Black Box of Cultural Transfer. Leuven University Press, 2020.
JØrgensen Steen Bille & Lüsebrink Hans-Jürgen, Cultural Transfer Reconsidered. Transnational Perspectives, Translation Processes, Scandinavian and Postcolonial Challenges. Amsterdam, Brill (Approaches to Translation Studies, vol. 47), 2021.
Laachir, Karima, Marzagora Sara & Orsini, Francesca, “Significant Geographies.” Journal of World Literature, 3 (3), 2018, pp. 290-310.
Leperlier, Tristan. “Linguistic Areas of Literature: Between the World and the Nations.” Pascale Casanova’s World of Letters and Its Legacies, edited by Gisèle Sapiro and Delia Ungureanu. Brill, 2022, pp. 129–146.
——. “Plurilingual Literary Spaces.” Francosphères, 10 (2), 2021, pp. 185–203.
Middell, Matthias & Dietze, Antje, “Methods in Transregional Studies. Intercultural Transfers”, in: Middell, Matthias (ed.), The Routledge Handbook of Transregional Studies. Routledge, 2018, pp. 58-66.
Sapiro, Gisèle, Qu’est-ce qu’un auteur mondial? Le champ littéraire transnational. Seuil, 2024.
Schneider, Britta, “Multilingualism and AI: The Regimentation of Language in the Age of Digital Capitalism”. Signs and Society, 10(3), 2022, pp. 362-387. doi:10.1086/721757
Vanasten, Stéphanie ; Roland, Hubert ; Gonne, Maud. « A propos des paradoxes, échecs et malentendus dans les transferts culturels ». In: Paradoxes and Misunderstandings in Cultural Transfers/ Paradoxes et malentendus dans les transferts culturels, Themanummer Interférences Littéraires, 26 (1), 2022, pp. 1-23. https://www.interferenceslitteraires.be/index.php/illi/article/view/1168
Walkowitz, Rebecca L., Born Translated. The Contemporary Novel in an Age of World Literature. Columbia University Press, 2015.