Panel Didactiek
Datum Donderdag 28 augustus 2025
Lokaal 4.09
Starttijd 10:30
Abstract
Uitspraak is vaak het ondergeschoven kindje in de taalverwerving, hoewel er veel onderzoek naar gedaan is (zie o.a. Nagy 2015; Czerwonka-Wajda 2023; Pennington 2021). In lessen wordt er niet vaak expliciet aandacht aan besteed; men gaat er doorgaans van uit dat het met een paar oefeningen over klanken, prosodie en klemtoon wel losloopt.
In dit panel laten we docenten Nederlands aan het woord die daar wél tijd voor maken en er onderzoek naar doen. We willen nagaan hoe we inzichten uit recent onderzoek beter, sneller en grondiger kunnen integreren in de lespraktijk. Er is aandacht voor de meertalige achtergrond van studenten, voor de uitdagingen van contrastief werken en voor het pluricentrische karakter van het Nederlands en hoe dat in colleges thematiseerbaar is.
De bijdragen gaan in op onderzoeksresultaten rond intonatie, fonetische systemen en uitspraakonderwijs. Er is ruimte voor concrete ervaringsberichten en lessuggesties, vooral wanneer die docenten een beetje uit hun comfortzone trekken en uitspraak op een originele manier benaderen.
Het panel is een activiteit van het netwerk iNVT, het internationale netwerk voor docenten Nederlands als vreemde taal. Het is expliciet bedoeld voor onderzoekers en lesgevers met uiteenlopende achtergronden, en het is bij uitstek communicatief en interactief van opzet.
Omschrijving bijdragen
Moderatie door Julia Sommer (namens het iNVT-netwerk), Universität Wien, Wenen, Oostenrijk
10:30-11:00 De rol van intonatie in de perceptie van een buitenlands accent door moedertaalsprekers van het Nederlands
Roland Nagy, Eötvös Loránd Universiteit, Budapest, Hongarije
In het moderne uitspraakonderwijs krijgt intonatie veel aandacht, vooral vanuit het perspectief van verstaanbaarheid. De invloed van afwijkende intonatiepatronen op de waarneming van de sterkte van een accent is echter weinig onderzocht. Dit lopende onderzoek richt zich daarom op de rol van intonatie in de perceptie van een buitenlands accent door moedertaalsprekers van het Nederlands. Via een (online) enquête beoordelen moedertaalsprekers gemanipuleerde opnames van NVT-sprekers, waarin de intonatie is aangepast om variaties te testen. Het onderzoek beoogt te achterhalen in hoeverre afwijkende intonatiepatronen bijdragen aan de perceptie van een accent, onafhankelijk van andere fonetische kenmerken. De resultaten van dit onderzoek kunnen bijdragen aan verbeterde didactische methoden in het onderwijs Nederlands als Vreemde Taal, door de rol van intonatie vanuit een nieuw perspectief te belichten.
11:00-11:30 De rol van orthografische, cross-linguïstische en individuele factoren bij het ontstaan van uitspraakfouten
Zuzanna Czerwonka-Wajda, Universiteit Wrocław, Wrocław, Polen
Marta Kostelecká, Masarykova Univerzita, Brno, Tsjechië
Talen verschillen wat fonetische systemen betreft: zowel in het aantal klanken als in de articulatorische kenmerken ervan. Dit resulteert in verschillende systematische en articulatorische fouten in de uitspraak van Nederlandse klanken door buitenlandse sprekers. Maar als we de uitspraakopnames van de leerlingen nader analyseren, blijkt echter dat er ook andere soorten fouten in de uitspraak voorkomen, zoals fouten die zijn ontstaan door orthografische invloeden of die het gevolg zijn van de invloed van vreemde talen die iemand vóór het Nederlands leerde (zoals Engels en Duits). Er zijn ook individuele tendensen om specifieke fouten in de uitspraak van Nederlandse klanken te herhalen. Het doel van de presentatie is om juist deze fouten in detail te analyseren en te wijzen op hun belang in het proces van het leren van de Nederlandse uitspraak.
11:30-12:00 Het concept ‘verstaanbaarheid’ en welke aspecten van taal en uitspraak daar een belang in spelen
Christine Sas, University College London, Londen, Engeland
De bijdrage is gebaseerd op het onderzoek van Martha Pennington. Als er ruimte voor is, kader ik dat het liefst in een discussie rond authenticiteit en de ondertussen achterhaalde notie van de moedertaalspreker.
12:00-12:30 De kat krabt de krullen van de trap: Werken aan een verstaanbare uitspraak
Myra Arends, Universiteit Leiden, Leiden, Nederland
Verstaanbaarheid is belangrijk voor succesvolle communicatie. In de praktijk blijkt het echter vaak lastig om in de les aan verstaanbaarheid te werken. Goedegebure (2020) heeft een stappenplan ontworpen waarmee in de NT2/NVT-les aan verstaanbaarheid gewerkt kan worden. De volgorde van de stappen is gebaseerd op de mate waarin fonologische eigenschappen bepalend zijn voor de verstaanbaarheid (Hendriks, 2020). Achtereenvolgens komen de volgende aandachtspunten aan de orde: 1. ritme en klemtoon 2. klanken met een hoge functionele lading 3. klinkers met een lage functionele lading 4. medeklinkers met een lage functionele lading In deze bijdrage zal ik ingaan op deze aandachtspunten en concrete voorbeelden geven van oefeningen die ik met mijn studenten heb gedaan om aan de verschillende aspecten van verstaanbaarheid te werken.
12:30-13:30 LUNCH
13:30-14:00 Over de oorzaken van uitspraakproblemen voor Indonesische studenten en het betere verhelpen ervan
Zahroh Nuriah, Universitas Indonesia, Depok, Indonesië
Lilie Mundalifah Roosman, Universitas Indonesia, Depok, Indonesië
Het Nederlands en het Indonesisch zijn twee totaal verschillende talen die tot verschillende taalfamilies behoren. Wat uitspraak betreft, heeft het Nederlands een rijkere klankinventaris dan het Indonesisch. Veel Nederlandse klanken, zowel klinkers als medeklinkers, komen niet voor in het Indonesisch. Daarnaast hebben de studenten vaak verschillende moedertalen; voor sommigen is het Indonesisch niet eens hun moedertaal. Bovendien hebben ze vaak eerder andere vreemde talen geleerd voordat ze met het Nederlands beginnen. Ons doel is om de oorzaken van de uitspraakproblemen van Nederlandse klanken in kaart te brengen. Op die manier kunnen we de uitdagingen beter begrijpen en studenten ondersteunen in het verbeteren van hun uitspraak.
14:00-14:30 Contrastief uitspraakonderwijs aan Duitstalige beginners met theaterlezen
Ingeborg Harmes, Universität Münster, Münster, Duitsland
14:30-15:00 Stem geven aan uitspraak. Rondetafelgesprek over uitspraakonderzoek en uitspraakonderwijs, over materiaalontwikkeling, samenwerken en netwerken.
Julia Sommer, Universität Wien, Wenen, Oostenrijk
In dit afsluitende onderdeel van het panel reflecteren we op de inzichten uit de lezingen en bespreken we hoe ze in de lespraktijk toegepast kunnen worden. Wat werkt in de praktijk en hoe vertalen we dit naar origineel, motiverend en zinvol uitspraakonderwijs en lesmateriaal? Er is ruimte voor uitwisseling van ervaringen, concrete lesideeën en verkenning van gezamenlijke initiatieven. Omdat dit panel een activiteit van het iNVT-netwerk is, informeren we ook over het netwerk en hoe je zelf actief kunt deelnemen.